Το στοιχειωμένο χωριό της Κρήτης που κάποτε έσφυζε από ζωή

Το εγκαταλελειμμένο χωριό Καλάμι στην Κρήτη στέκει έρημο σε υψόμετρο 480 μέτρων

Χτισμένο σε μία πανέμορφη ημιορεινή τοποθεσία στην άκρη ενός μικρού λεκανοπεδίου σε υψόμετρο 480 μέτρων στα νότια του νομού Ηρακλείου στην Κρήτη, το χωριό Καλάμι στέκει σήμερα έρημο και εγκαταλελειμμένο. Οδικώς απέχει από το Ηράκλειο 78 χιλιόμετρα, από την Άνω Βιάννο 14 χιλιόμετρα και από την Ιεράπετρα 31 χιλιόμετρα.

Το εγκαταλελειμμένο χωριό Καλάμι πιθανολογείται ότι ιδρύθηκε στα τέλη της ενετοκρατίας και τις αρχές της τουρκοκρατίας. Μέχρι τη δεκαετία του 1970 ήταν ένα πυκνοκατοικημένο χωριό. Όποιος επισκέπτεται σήμερα το Καλάμι μπορεί να καταλάβει ότι ο χρόνος έχει σταματήσει σε εκείνα τα χρόνια. Σπίτια κουφάρια, ανοιχτές πόρτες, πεταμένα ρούχα και έπιπλα μαρτυρούν τη «βιασύνη» κάποιων να μετακομίσουν.

Η οικονομική άνθιση με τα ελαιοτριβεία

Το Καλάμι γνώρισε μεγάλη άνθιση λόγω της ελαιοπαραγωγικής περιοχής του. Το 1929 ανεγέρθηκε το πρώτο πετρελαιοκίνητο ελαιοτριβείο στο χωριό. Το εργοστάσιο αυτό αποτέλεσε σταθμό προόδου και η περιοχή παρήγε ελαιόλαδο με νέο σύστημα και άνεση.

Η βελτίωση των υποδομών του χωριού

Το 1931 ιδρύθηκε και δεύτερο, υδροκίνητο αυτή τη φορά, ελαιουργικό εργοστάσιο, γιατί το ένα μόνο δεν επαρκούσε για τις ανάγκες των κατοίκων. Την ίδια εποχή λειτουργούσε και υδροκίνητος αλευρόμυλος. Μεγάλη άνθιση γνώρισαν όλα τα επαγγέλματα, πολλά από τα οποία σήμερα έχουν εκλείψει. Μεταξύ αυτών υπήρχε σωμαράς, ντενεκετζής, χαρκιάς, τσαγκάρης, ράφτης, μαμμή και πολλά άλλα.

Ξεχωριστή θέση κατείχε το παντοπωλείο που πουλούσε, ανάμεσα στα άλλα είδη, εκλεκτά υφάσματα από την Αθήνα και το Ηράκλειο κι έρχονταν άνθρωποι από όλο τον δήμο για να ψωνίσουν. Στα χρόνια της γερμανικής κατοχής ολόκληρος ο δήμος Βιάννου έζησε το δράμα της καταστροφής.

Η μεταπολεμική ανοικοδόμηση και οι δρόμοι

Το 1949 έφτασε στο Καλάμι συνεργείο ανοικοδόμησης, αποτελούμενο από πέντε Ελβετούς, οι οποίοι οικοδόμησαν πολλές κατεστραμμένες κατοικίες. Το σπουδαιότερο έργο, όμως, που έγινε τότε στην περιοχή, ήταν η κατασκευή υδραγωγείου με σιδεροσωλήνες και τσιμενταγωγό. Την ίδια χρονιά έγινε και η διάνοιξη της αμαξιτής οδού Βιάννου-Συκολόγου.

Το 1952 έγινε η διάνοιξη του δρόμου Συκολόγου-Γδοχίων και επικοινώνησε πλέον οδικώς το εγκαταλελειμμένο χωριό Καλάμι με την Ιεράπετρα. Μέχρι τότε, ο μοναδικός δρόμος που υπήρχε για την Ιεράπετρα ήταν ένα λιθόστρωτο μονοπάτι που είχε φτιαχτεί επί τουρκοκρατίας. Το οδικό δίκτυο για Ηράκλειο και Ιεράπετρα βελτιώθηκε μετά τη δεκαετία του ’60, όταν ασφαλτοστρώθηκαν οι δρόμοι μέχρι το Καλάμι. Η σταδιακή εγκατάλειψη ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του 1970, όταν οι μόνιμοι κάτοικοι κατέβηκαν προς τα νότια παράλια, ψάχνοντας μία καλύτερη τύχη στην Ψαρή Φοράδα και την Άρβη.